СÆУÆССÆ

Нарты фыдæл. Сæуæссæйæ равзæрдысты Нартæ. Йæхæдæг та дунемæ фæзынд афтæ:

Зынджы бардуаг Уаз къуылдымыл арт скодта, æмæ артæн йæ фæздæг арвмæ цыд. Зæдтæ йæм смæсты сты æмæ йыл Галæгонмæ бахъаст кодтой «Нал нæ уадзы цæрын йæ фæздæгæй, фæхæсс-ма йын йæ арт искуыдæм».

Галæгон сдымдта, æмæ арт тынгдæр сцырын, хъæдыл сирвæзт, кæрдæг ссыгъди, дуртæ сырх зынг фестадысты æмæ тъæнджытæ хаудтой.

Зынджы тæлмытæ сæм фæхæццæ сты дзуæрттæм, æмæ хъаст райдыдтой дзуæрттæ Хуыцаумæ: «Фервæзын нæ кæн Зынджы бардуагæй. Æмбиссыгъд фестæм, æмбиссæфт фæкодтам».

Хуыцау Зынджы бардуагæн зæгъы:

— Æгæр сæ фæцагътай дзуæртты. Мауал сæ саф.

— Нæ сæ ныууадздзынæн, Хуыцау. Фæлтау, мæ цæхæрыл физонджытæ чи кæна æмæ дæуæн дæр чи кува, ахæм лæг сæвзæрын кæн дунейыл, æмæ сæ ныууадзон.

— Ахæм лæг райсом фæзындзæн...

Хуыцау сæумæраджы сæвзæрын кодта лæг æмæ йæ Зынджы бардуагмæ æрæрвыста:

— Кæрæдзиуыл нæ хæцы, æмæ йæ бахсид дæ цæхæры.

Зынджы бардуаг лæджы й' арты бахсыста, сæумæдоны йæ ныппæрста, æмæ лæг цъæх æндон фестад.

Лæджы ном Зынджы бардуаг схуыдта Сæуæссæ, дунемæ сæуыскастыл кæй фæзынд, уымæн.

Сæуæссæ ракурыдта Донбеттыры чызджы æмæ æрцардысты Зилгæ цады был. Цард сын бацайдагъ, Сæуæссæ æмæ Донбеттыры чызгæн, æмæ сын райгуырди æртæ фырты:

Борæ уыди сæ хистæр, Дзылæу — астæуккаг, Болатбæрзæй — сæ кæстæр. Æмæ ауагътой йæ цот мыггаг æвидигæ.

Сæуæссæ куы фæзæронд, уæд фидары бадт, йæхи хызта уæйгуытæй. Мæсты йæм уыдысты — бирæтæ дзы фæцагъта, бирæты та дзы цæнкуылтæ фæкодта. Зыдта, æвыдæй йæ нæ ныууадздзысты, æмæ фидары мидæг уæрм скъахта. Уым уазал дон цыдис, æмæ-иу куы стæвд, уæд дзы-иу ныббырыд, æмæ-иу йæ болат буар йæ ранмæ æрцыд.

Сæуæссæ йæ дзаккорыл æфсæн зæгæлтæ ныффидар кодта, сæвæрдта йæ мæсыджы сæр æмæ уырдыгæй фæлгæсыд: мыййаг, искуыцæй куы фæзыной уæйгуытæ. Фидары дуæрттæм ахæм æрвгæнæнтæ сарæзта, æмæ бакæнын нæ куымдтой.

Уæйгуытæ йæм фидармæ бырсын райдыдтой, асинтæ æвæрдтой къултыл æмæ дзы иутæ бырынц уæлæмæ, æмæ йемæ хæцгæ кодтой, иннæтæ та хъæдтæ æмæ сугтæ ластой æмæ сæ фидары къулты фæрстыл амадтой. Сæуæссæ базыдта, цæмæ хъавынц, уый — арт ыл æндзардзысты, æмæ фидары сæрмæ йæхи сласта. Уæйгуытæ йæ фæдыл бырынц. Фидары сæр йæ дзæккоркъулæг йæ къухы бафтыд æмæ дзы уæйгуытыл ралæууыд. Даргъ æфсæн зæгæлтæ дзы кæуыл аныдзæвынц, уый цæрдхуынкъ фæкæнынц. Афтæмæй сæ цæгъды.

Уæдмæ арт сирвæзт фидарыл. Сæуæссæ уый куы федта, уæд рагæпп ласта фидарæй. Уæйгуыты хистæры йæ быны афсæрста, йæ сæр ын акъуырдта æмæ йæ цæхæрмæ баппæрста.

Уæйгуытæ бакалдысты Сæуæссæйыл, сæ быны йæ ракодтой æмæ йыл арт бафтыдтой. Сæуæссæ сырх цæхæр сси. Йæ бæттæнтæ бæргæ асыгъдысты, базгъордта ма фидармæ, цæмæй уæрмы донæй йæхи æруазал кæна, фæлæ йæ нал бауагътой уæйгуытæ. Уый сыл йæ дзæккор-къулæгæй ралæууыд. Фæсгæнахы дуар фегом кодта. Фæлæ та йæ уæйгуытæ нал бауагътой мидæмæ бахизын.

Уæд Сæуæссæ мæстæй рагæпп кодта фæстæмæ, куыройы цалхау ныззылдта йæхи æмæ, йæ буар кæуыл ныдзæвди, уый-иу фæтымбыл æмæ æрбамард. Фæцагъта ма Сæуæссæ уæйгуытæй бирæ, фæлæ йе 'фсæн буар æрфæлмæн и, афтæмæй фыртæвдæй зæхх фескъуыд, æмæ дзы Сæуæссæ æгасæй аирвæзти.

кæс «АРВЫ ДУАР»-Ы СÆРГÆНДТÆ